9 Ocak 2011 Pazar

Bir Hülya Adamı: Ahmet Hamdi Tanpınar

\

"...Acıdan acıya fark var. Ve benimki acıların en büyüğü, evlat acısı idi, üstelik de yağmur yağıyordu."


Kadı Hüseyin Fikri Efendi'nin oğlu olarak 23 Haziran 1901 senesinde İstanbul'da dünyaya gelen Ahmet Hamdi Tanpınar, Türk Edebiyatı'nın belkemiğidir. Hocası Yahya Kemal Beyatlı'nın yönlendirmesiyle Batı Edebiyatı'na merak salan Tanpınar, Balzac ve Dostoyevski romancılığını, Paul Valery şiirlerini ve Marcel Proust'un 'Kayıp Zaman İzinde' serisinden etkilenmiştir.


1901'de dünyaya gelen Tanpınar, çocukluğunu babasının mesleği sebebiyle Sinop ve Siirt'te geçirdi. Siirt'ten sonra Irak'a atanan babasıyla Kerkük'e giden küçük çocuk, annesi ve babasıyla Musul'da yaşamaya başladı. 13 yaşına geldiğinde Musul'da annesini kaybetmesi üzeriine babasıyla Antalya'ya yerleşti. Liseyi Antalya'da bitiren Tanpınar, 1919 senesinde İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'ne kaydoldu.


Yahya Kemal'den ders alan genç yazar, ilk edebi eserini 1921 senesinin başlarında, hocasının çıkardığı Dergah Dergisi'nde yayımlanan şiiri ile verdi. 1923 senesinde Şeyhi'nin mesnevisi "Hüsrev-ü Şirin" (Hüsrev ile Şirin) hakkında yazdığı tez ile mezun olan Tanpınar, aynı sene Erzurum'a gitti. Erzurum Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yapmaya başlayan yazar, sene sonuna doğru Konya Lisesi'ne tayin oldu. 1924'ün sonuna dek Konya Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği yapan Tanpınar, 1930 senesinde Gazi Terbiye Enstitüsü'ne ve 1932'de de Kadıköy Lisesi'ne atandı. Bir sene sonra Ahmet Haşim'in ölümü üzerine onun yerine, Güzel Sanatlar Akademisi'ne (Mimar Sinan Üniversitesi) Sanat Tarihi Öğretmenliği'ne atandı. 1934 senesinde Estetik ve Mitoloji dersi de vermeye başladı.


Aynı zamanda Amerikan Koleji'nde Türk Edebiyatı dersleri de veriyordu.



\

"Tanpınar'ı şahsiyetiyle de tanıyan biri olarak söyleyebilirim ki, şiir hayatındaki en büyük gaye idi. Özlediği en büyük şey, ölümsüz bir mısra vücuda getirmekti." (Prof. Dr. Mehmet Kaplan, öğrencisi)


1937 senesinde Tanpınar, 1867 ile 1915 tarihleri arasında yaşamış olan şair Tevfik Fikretin hayatını anlattığı "Tevfik Fikret: Hayatı, Şahsiyeti, Şiir ve Eserlerinden Parçalar" adlı biyografik eserini yayımladı.
1939 senesinde (Tanzimat Fermanı'nın 100. yıl dönümü) bugün bile Türk Edebiyatı tarihine kaynak kitap olarak okuduğumuz "XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi" adlı eserini tamamladı (1949'da yayımlandı).
Aynı sene İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Yeni Asır Türk Edebiyatı Profesörlüğü'ne getirilen Tanpınar, 1942'de "Namık Kemal Antolojisi"ni yayımladı. Aynı sene Kahramanmaraş'tan meclise girdi. 1946'ya kadar milletvekilliği yapan Tanpınar, Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişliği yaptı.


1942 senesinde "Abdullah Efendi'nin Rüyaları"nı yayımlayan yazar, 1945'te en sevilen eserlerinden "Beş Şehir"i yayımladı. Erzurum, Ankara, Bursa, İstanbul ve Konya'yı anlattığı bu deneme kitabı, ilk başta Ülkü Dergisi'nde dizi olarak yayımlanmıştı.


\1949 senesinde, on sene evvel yazdığı "19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi" yayımlandı. Aynı sene "Huzur" adlı romanını yayımlayan yazar, 1953 senesinde Avrupa seyahatine çıktı. '56'da Yaz Yağmuru adlı hikayesini yayımladıktan sonra 1961 senesinde şiirlerinin bir kısmını topladığı "Şiirler" adlı eserini yayımladı. 37 şiirini kapsayan bu eksik kitap, 1976'da "Bütün Şiirleri" adıyla Tanpınar'ın yazdığı her bir mısrayı içine alarak tamamlandı.



...
Başındayım sanki bir mucizenin,
Su sesi ve kanat şakırtılarından
Billûr bir avize Bursa'da zaman.
...

\

1961 senesinde "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" adlı romanını, '62'de "Yahya Kemal" adlı monografik eserini, 1973'te de "Sahnenin Dışındakiler" adlı eserini yayımladı.


1962 senesinin başlarında, 23 Ocak günü kalp krizi geçiren Tanpınar, Haseki Hastahanesi'ne kaldırıldı. 24 Ocak sabahı bir kriz daha geçiren Tanpınar, hayatını kaybetti. Tanpınar'ın mezarı, Aşiyan'dadır.


Ölümünden sonra yayımlanan eserleri;


1975'te "Mahur Beste", 1987'de "Aydaki Kadın", 1999'da "İki Ateş Arasında" adlı senaryo, 2002'de "Mücevherlerin Sırrı" ve "Edebiyat Dersleri" yayımlandı.


\Tanpınar için yazılan eserler;


M. Orhan Okay - Ahmet Hamdi Tanpınar


Ümit Meriç Yazan, Selma Ümit Karışman - Ebediyetin Huzurunda Ahmet Hamdi Tanpınar


Cengizhan Orakçı - Ahmet Hamdi Tanpınar


Tahir Abacı - Yahya Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar'da Müzik


Sevim Kantarcıoğlu - Ahmet Hamdi Tanpınar


Şerif Oktürk - Ahmet Hamdi Tanpınar


Turan Alptekin - Ahmet Hamdi Tanpınar: Bir Kültür, Bir İnsan


Nesrin Tağızade Karaca - Ahmet Hamdi Tanpınar ve Musiki


Nermin Yazıcı - Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Hikayelerinde Anlatıcı ve Kahramanlar


Mehmet Erdoğan - Bir Eleştirmen Olarak Ahmet Hamdi Tanpınar



\

Orhan Okay - Bir Hülya Adamının Romanı: Ahmet Hamdi Tanpınar


Mehmet Aydın - Kayıp Zamanın İzinde Ahmet Hamdi Tanpınar


Hece Dergisi Özel Sayısı


Bu yazı queennothing tarafından hafif.org adresli sitede yayımlanmak üzere yazılmıştır.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder